Barnsteen

FLAPTEKST

Zomer 2007: Dorian Dewit, een Gentse dertiger, neemt het vliegtuig naar Riga. Hij wil in het reine komen, antwoorden vinden. Want vragen zijn er genoeg. Of hij zijn leven wel op het juiste spoor heeft, bijvoorbeeld. En dan is er nog de geheimzinnige, postume boodschap van zijn moeder, die in 1988 Letland bezocht tijdens een literaire excursie. Een boodschap die als een weerhaak onder zijn huid is blijven zitten. Bevat hij de verklaring van haar dood?

De Letse zon schijnt tropisch, maar de schaduwen van het verleden kapselen hem steeds dieper in. Het lokale verleden, maar ook dat van België. Terwijl hij probeert te reconstrueren wat er in 1988 precies is voorgevallen, beginnen ruimte en tijd, werkelijkheid en fictie steeds meer door elkaar te lopen. Hij zoekt houvast bij Ineta, zijn gids, die hem laat zien dat Letland en België meer delen dan alleen een dramatische geschiedenis.

Uiteindelijk belandt hij op een sprookjesachtige plek bij de Litouwse grens, waar tsarentijd, Sovjetperiode en het vrije Letland tot een wonder amalgaam zijn samengesmeed in de vorm van een landelijk hotel. Hij raakt er verwikkeld in iets wat hij wanhopig had willen vermijden: de liefde.

Compromisloze roman over een zoekende eenling, tegen de achtergrond van een Belgische regeringscrisis. Een queeste, drijvend op mysterie en passie. Een verkenning van de diepste krochten van de menselijke psyche, waarvan het slot de lezer als een bijl in de nek valt.

BEGIN

‘En, Caroline, daar bij het gerechtsgebouw in Charleroi – wat zijn de laatste ontwikkelingen?’
Een blonde vrouw verscheen op het scherm. Met wapperende haren stond ze voor een leeuwensculptuur en hield een microfoon strak rechtop bij de bovenlip, een beetje zoals een paradesoldaat zijn geweer. Het Eén-logo was perfect in beeld.
‘Niet veel, Sigrid. Alles is hier kalm, zoals je ziet, behalve het weer dan. Maar na de lunch gaan de debatten verder. Wellicht kan ik dan meer vertellen.’
‘Dank u wel, Caroline, daar bij het gerechtsgebouw in Charleroi.’
De mond van de blonde vrouw waaide vol haar, voor ze uit beeld verdween.
Het journaal eindigde met een panda die een keizersnede onderging in de Zoo van Tokio.
‘Zo, kijkers, dat was het,’ zei Sigrid. ‘We hopen u straks terug te zien voor onze avondeditie. Nog een prettige middag.’
Ze glimlachte, greep naar haar computermuis en de eindtune zette in.
‘Dank u wel, Sigrid, daar in Brussel,’ zei Dorian Dewit.
Hij nam zijn afstandsbediening en drukte op off. De tv knisperde en uit de vier hoeken van het scherm schoot een glanzende golf naar het middelpunt. Alsof het beeld van een zwart, door een steen getroffen vijveroppervlak achterstevoren werd afgespeeld. Het geknisper voerde zijn geest ook naar vers gewassen haren die overeind vlogen, wanneer je een pyjamahemd uittrok. Maar op een tv groeide geen haar. Op z’n ijskast had hij er wel al eens aangetroffen, lang geleden, toen hij nog geloofde in depressies – endogene zowel als exogene. Hij besloot er niet over te piekeren, ruimde af en kroop in bed. Dat alleen de nacht diende om te slapen, rekende hij tot de apocriefe lezingen van Genesis 1.

Guido van Heulendonk

ONTVANGST

‘Van Heulendonk biedt een boeiende inkijk in heden en verleden van Riga en Letland, en legt de band bloot die Let land aan België linkt. (…) Barnsteen blijft een roman die zijn geheim pas vrijgeeft na een herhaalde lectuur. De lezer die deze inspanning opbrengt, wordt ruimschoots beloond.’ (Jooris Van Hulle, Tertio, 30 juni 2010)

‘Guido van Heulendonk schrijft als steeds met een sierlijke, soms precieus-poëtische pen. (…) De snelle dialogen zorgen voor afwisseling en trekken het ritme op. Barnsteen is de roman van een vakman, die de verwarringen van een “klein” personage, twee “kleine” naties en een grote postmoderne wereld goed heeft gestoffeerd en uitgebalanceerd en beheerst heeft opgeroepen.’ (Johan De Haes, www.cobra.be, 2 maart 2010)

‘Zijn zinnen zitten vol prachtige moedeloosheid, en echte antwoorden zijn er niet. En dan, als je het eigenlijk niet meer verwacht, heeft Van Heulendonk toch nog een ontknoping in petto die doet denken aan Roald Dahl of Edgar Allan Poe. Dus vergeet dat predicaat “thriller”, dan valt in Barnsteen nog genoeg te genieten.’ (David Duijnmayer, Vrij Nederland, 17 april 2010)

‘… Een onderhoudend verhaal, dat Letland-kenners zal doen terugdenken aan mooie zomerdagen in Riga en als bonus nog een inblik in de Belgische politiek verschaft.’ (Marlis Ootes, www.prospekt-online.nl, 26 april 2010)

‘In een mooie stijl, vol onderkoelde ironie, beschrijft Van Heulendonk de zoektocht van zijn hoofdpersoon naar zijn moeder, en naar de liefde. (…) Het einde van het verhaal bevat een daverende wending, die verschillende dingen op hun plek doet vallen. Terwijl de lezer nog van die wending nadreunt, besluit het boek met een – hier niet te verklappen – prachtige zin. Nu hopen dat Van Heulendonk een beetje opschiet met zijn volgende roman.’ (Alexander van Kesteren, www.8weeklv.nl, 25 april 2010)

‘… Een verdienstelijke roman.’ (Martijn Sermeus, www.cuttingedge.be, 9 augustus 2010)

‘Misschien is literatuur uiteindelijk niets meer dan wat het aanvankelijk was: entertainment – verhaaltjes vertellen, mekaar amuseren, imponeren met elegant verpakte leugens. Een spel. Zo verwoordde Van Heulendonk het in “De vierde lettergreep”. Uit dat spel blijkt vaak dat mensen slechts poppen zijn. Maar met Van Heulendonk als poppenspeler, is dat lot zo slecht nog niet. Hij speelt poppenkast die ertoe doet. Met bitterheid, met verlangen en met een ontzettend goed gevoel voor humor. “Ontheemdheid en anachronie: ziedaar zijn biotoop. Zijn sfeer. Een wereld waarin de beste grappen die waren die je niet begreep.”’ (Bram Demulder, De Leeswolf, 2010-3)

‘Barnsteen is een gecompliceerde roman, die zeker herlezing verdraagt. (…) Veel fragmenten waaruit de roman bestaat, lijken op dromen. Pregnante scènes zonder begin of einde of een duidelijke samenhang. Dat die samenhang er is, merk je als lezer pas heel geleidelijk. (…) Een even oorspronkelijke als prachtige roman.’ (Daan Cartens, Ons Erfdeel, 2010, nr. 3)

‘Het is kwestie om goed bij de pinken te blijven in deze Barnsteen. (…) Wie echter zijn ongeduld kan intomen en de overdadig aangebrachte symboliek trotseert en ontrafelt, wacht aan het einde een fraaie beloning voor zijn leesarbeid.’ (Dirk Leyman, De Morgen, 7 april 2010)

‘Spleen en gespletenheid, daar is het verhaal van deze roman van doordrongen. Dorian Dewit is weer een typisch Van Heulendonk-personage: een man die schijnbaar onbewogen en gelaten in het banale leven staat, maar die een zwaar deinende emotionaliteit verbergt, een combinatie van evolutionaire weemoed en existentiële woede. Die stuwt het erg kundig gecomponeerde verhaal naar een tegelijk schokkende, melancholische en ontroerende finale. Een hoog gehalte aan subtiliteit en suggestiviteit en understatement, een gist van bezonken emotie maken van Barnsteen weer een zeer geslaagde cru.’ (Jos Borré, Knack, 3 maart 2010)

Video

Bespreking Barnsteen in combinatie met Duel van Joost Zwagerman op radioshow Oba Live, 11 maart 2010. Klik hier