Vrienden van de poëzie

FLAPTEKST

Voorjaar 2020: als de planeet op slot gaat vanwege de wereldwijde opmars van corona, implodeert het leven tot de vesting van huis of appartement, die men slechts verlaat om proviand aan te vullen. Vrienden van de poëzie volgt vier mensen die op een dag per mail worden uitgenodigd het isolement te doorbreken met het rondsturen van gedichten. Het zal de verloren wereld herstellen, zo wordt beloofd, het zal de mensen weer dichter bij elkaar brengen. Want daarvoor is poëzie uitgevonden. Om als een virus van mens naar mens te springen, en iedereen aan te steken met de warmte van de verbondenheid. Maar virussen zijn onvoorspelbaar, zullen ook deze vier ‘vrienden’ ondervinden.

Vier subtiel met elkaar verbonden verhalen, en elk verhaal haakt – als een mutant van hetzelfde eigenzinnige organisme – in op de andere drie, net als in de film Short Cuts van Robert Altman.

BEGIN

T r i s h a

Het was in die donkere dagen dat mensen elkaar gedichten begonnen te sturen. Ook hij kreeg de kettingmail binnen, op een morgen dat hij met een zeurende kies was ontwaakt en het vooruitzicht trachtte te verwerken misschien op zoek te moeten naar een tandarts, in een zieltogend land waarin niets nog functioneerde.
Toen hij het gordijn wegtrok verrees zijn stad, net als de dagen ervoor, als een foto uit een brochure over stedelijke architectuur: stil, koud, kleurloos, met spaarzame silhouetten die langs de gevels slopen. Scherpe schaduwen in de ochtendzon, waarbij zich, toen hij het raam openduwde, de auditieve skyline van een verre sirene voegde.
Een stad zonder winkels, cafés, musea.
Een stad vol ziekenhuizen.
Ook de tandartsen werkten niet meer, wist hij, op enkele noodkabinetten na, strategisch verdeeld over de natie, op geheime plekken, slechts te traceren via speciale nummers. Alleen ‘wie dringend hulp nodig had’ kon er terecht, na strenge triage, en werd dan geholpen door astronauten. Hij had de beelden gezien op tv.
Zover was hij nog niet. Zijn kies zeurde alleen maar, lichtjes protesterend tegen de druk van zijn tastende tong, die hij niet kon verhinderen telkens even te checken of het al niet wat beter ging, zoals een moeder dwangmatig haar hand op het voorhoofd van een koortsig kind legt.

VIDEO

• Auteur leest Vrienden van de poëzie in voor Luisterpuntbibliotheek, de Vlaamse openbare bibliotheek voor personen met een leesbeperking. Klik hier
• Boekenfoyer, Ecclips TV, januari 2022, Klik hier

ONTVANGST

Afmaken waar je aan begonnen bent (Voorstelling van het boek door Peter Nijssen op 9 november 2021): Klik hier

‘Guido van Heulendonk verrast op zijn zeventigste met een frisse verhalenkrans. (…) De voormalige Gouden Uilwinnaar, ook wel eens bevorderd tot de Vlaamse “Graham Swift”, blijft consistente kwaliteit afleveren, waarin zijn ironie en welgemikte sarcasme prettig gedijen. Ook in deze verhalenketting, geïnspireerd door het Short Cuts-procedé van regisseur Robert Altman, toont hij zich een schalks en soms grimmig – maar ook gevoelig – commentator van de tijdgeest. (…) Bij Van Heulendonk wemelt het van de trefzekere formuleringen. (…). Regelmatig krijg je de neiging potloodstreepjes te zetten, om weer zo’n treffend fragment veilig te stellen. Van Heulendonk schreef met Vrienden van de poëzie een schrander, gedurfd en toch innemend boek, dat tussen neus en lippen veel denkstof opwerpt over “de huidige tijd, het vreselijke nu”. (Dirk Leyman, De Morgen, 18 december 2021) – zie ook ‘Mentaal soelaas in bange tijden’

‘Van Heulendonks verhalen grijpen je aan. (…) Een verrassend, verrijkend, een mooi ingetogen geschreven boek.’ (Koen Eykhout, De Limburger, 13 december 2021)

‘Vrienden van de poëzie is, mede door de ingenieus ingebouwde literaire verwijzingen en de soms speels aangereikte relativering, een nieuw hoogtepunt in het rijke oeuvre van Guido van Heulendonk.’ (Jooris Van Hulle, Kunsttijdschrift Vlaanderen, december 2021)

‘Het zijn stuk voor stuk verhalen die iets (en soms veel) tragisch hebben, maar de sprankelende taal van Van Heulendonk smoort elke vorm van melodrama in de kiem. (…) Van Heulendonk grossiert in zulke (stilistische) juweeltjes, wat voor de kenners/liefhebbers van zijn oeuvre geen opzienbarende vaststelling is.’  (Jan de Jong, Tzum, 10 december 2021)

‘POEZIE VOOR DE HOMO LACRIMANS – Vrienden van de poëzie bewijst opnieuw waarom Guido van Heulendonk een van onze fijnzinnigste auteurs is. Hij kan in enkele treffende zinnen een personage tot leven wekken en vertelt met oneindige barmhartigheid over de blutsen en builen die ze hebben opgelopen. Hij is een scherp observator, een begenadigd stilist en een schrijver die de melancholie durft toe te laten zonder klef te worden. Hij schrijft niet navelstaarderig of cynisch maar laat hen met open vizier en soms gelaten naar zichzelf, hun relaties en naar de complexe wereld kijken waarvan ze nu helemaal afgesloten dreigen te worden. (…) Vrienden van de poëzie gaat vooral over de zoektocht naar verbinding en zingeving.’ (John Vervoort, De Standaard der Letteren, 31 december 2021/ Het Nieuwsblad, 3 januari 2022)

‘Vrienden van de poëzie van Guido van Heulendonk wordt een verhalenbundel genoemd, maar de verhalen zijn listig aan elkaar geschakeld en vormen tezamen een actuele en op een ironische manier ook ontregelende roman. (…) Er wordt met deze personages gesold, zeker, maar dan wel door een beheerst stilist en trefzeker observator van het menselijk tekortschieten waar eigenlijk niemand iets aan kan doen. Dat besef houdt deze uitstekende roman-in-verhalen volkomen in balans. Elke tragiek kent een komische keerzijde. Op zijn 70ste is Van Heulendonk onverminderd jeugdig en lenig.’ (Arjan Peters, Facebook, 10 januari 2022)

‘In ieder geval betreft het een soort boek dat de lezer aan het denken zet. Of aan het monkelen, want net als in zijn eerdere romans en verhalen toont Van Heulendonk zich ook hier een meester van het understatement. Net als in zijn vroeger proza staat ook hier geen woord te veel, en wat er staat fonkelt en sprankelt van lichtheid. En is altijd weer stilistisch gaaf.’ (Yvan De Maesschalck, MappaLibri, januari 2022)

‘Je hield de vinger aan de pols van deze tijd, capteerde heel accuraat de claustrofobische sfeer die er hing tijdens de lockdown en registreerde de goedbedoelde antwoorden daarop, van applaus om acht uur tot poëzie-uitwisselingen, ongetwijfeld naïeve pogingen om met het verplichte isolement en met de besmettingsangst om te gaan. Hoewel je alle illusies doorprikt en uit niets blijkt dat poëzie in staat was om iets aan de situatie te veranderen, is jouw boek toch ook een troost: de troost van realisme. Het troost omdat het onder ogen ziet wat er echt omgaat en omdat het niet grossiert in peptalk, illusies, schoonschrijverij of valse hoop. Jouw boek is als een vaccin: gecontroleerd spuit je wat van het gemuteerde virus in, zodat men later weerstand kan bieden aan het echte beestje.’ (Herman Leenders, ‘Vriend van je oeuvre’, brief aan Guido van Heulendonk, Poëziekrant, januari-februari 2022)

‘ Wat heb ik genoten van dit literaire hoogstandje. (…) Lezer van fijnzinnige literatuur: dit boek zoekt u!’ (Dirk Lambrecht, ‘Vier op een riante rij’, Gent leest, 23 januari 2022, klik hier)

JURYRAPPORT J.M.A. BIESHEUVELPRIJS 2022

Guido van Heulendonk – Vrienden van de poëzie

Waarschijnlijk heeft u tijdens Corona ook zo’n kettingmail gekregen met het verzoek een gedicht te delen. Poëzie als vaccin. Misschien hebt u gereageerd, misschien niet. Stel dat een auteur aan de jury gevraagd had of het een goed idee was een verhalenbundel te schrijven over de lockdown en poëzie. Wel, de jury had de wenkbrauwen gefronst want voor zo’n combinatiethema loop je niet direct warm. Maar in de handen van Van Heulendonk komt het tot leven in een mengeling van drama en komedie, geschreven in een sprankelende stijl met elegante zinnen. 

En bovenal: zinnige inzichten over leven en lezen. De poëzie veroorzaakt een kettingreactie in het leven van de personages. En de verhalen deden hetzelfde bij de jury. Een van de personages mijmert over het nut van poëzie als ‘jezelf vergeten om te kunnen versmelten met andermans extase’. De jury heeft zich versmolten en smelt voor deze verhalen. Een absolute aanrader voor de vrienden van het korte verhaal.